Jón Hreggviðsson var á miðjum slætti boðaður til sýslumanns út á Skaga og dæmdur þar til að greiða þrjá ríkisdali, en þola húðstrýkingu ella, fyrir að hafa móðga kónginn með orðaspjátri, í eyru hans majestets bífalníngsmanns og prófoss, Sigurðar Snorrasonar, um að sú allrahæsta tign hefði tekið sér þrjár frillur utan hjónabands. Þar sem Jón hirti lítt um að lúka sekt sinni við kóng var hann hýddur á þingi í Kjalardal um haustið, 24 vandarhöggum.

Að þingi loknu fóru sýslumaður, böðull, sakborningur og þingvitnin saman heim á leið, en þar sem sumir áttu töluvert langt að fara, og mjög leið nú á dag, bauð þingvitnið signor Bendix Jónsson föruneytinu öllu heim til sín í Galtarholt. Á þessum tíma var ekki búið að finna upp kvikmyndatæknina, og því gátu þeir strákarnir ekki skroppið saman í bíó, en gripu til þess er nærtækara var: að detta íða saman. „Gleymdust mönnum fljótt dagleg mótgángsefni, en tókst alsherjar fóstbræðralag með mönnum, handsöl og faðmlög. Kóngsins böðull lagðist á gólfið og kysti fætur Jóns Hreggviðssonar grátandi meðan bóndinn sveiflaði bikarnum sýngjandi“.

Til að forðast allan misskilning, og forfeðrum okkar til afbötunar, er rétt að undirstrika það skilmerkilega að þetta „strákakvöld“ og hópefli átti sér stað EFTIR að bæði dómur féll og refsing var að fullu út tekin. Nú eru hins vegar breyttir tímar.

Gestirnir riðu ofurölvi úr gleðskapnum í næturmyrkinu, villtust í fúamýri og voru hætt komnir í torfgröfum – týndu hverjir öðrum og sofnuðu á víð og dreif fjötraðir fjöðrum óminnishegrans. Jón Hreggviðsson vakti upp í Galtarholti í dagrenningu, ríðandi hesti böðulsins og með kabúss hans á höfði, enda vaknaði Jón berhöfðaður og merin týnd. Við rannsókn kom í ljós að böðullinn hafði sofnað í mýrarsprænu, stíflað hana liggjandi á fjórum fótum í skorningnum og drukknað í uppistöðulóninu sem hinn umfangsmikli skrokkur hans myndaði.

En hattur böðulsins var sem sagt á röngu höfði – og varð eitt helsta sönnunargagnið þegar Jón bóndi var dæmdur fyrir morð.

Össur Skarphéðinsson vísaði í þessa frásögn Íslandsklukkunnar í svari sínu til Vigdísar Hauksdóttur, sem aldrei þreytist á að spyrja um hin mörgu og lævísu samsæri Evrópusambandsins. Össur sagði Vigdísi með fyrirspurn sinni setja rangan hatt á ráðuneytið, þ.e.a.s. hafa það fyrir rangri sök.

Væri það ekki guðsþakkarvert ef þingmenn gætu beitt vísunum og öðrum mælskubrögðum í umræðum á þingi, dýpkað þannig málflutning sinn og gert hann fyrir vikið að einhverju leyti bærilegan áheyrnar? Því miður eru bara örfáir þingmenn færir um þetta, flestir eru alveg sljóir þegar kemur að töfrum ræðumennsku og mælskulistar: einhverjir ná sér helst á strik í málþófi, með flissi og fábjánahætti, aðrir sitja allan sinn feril fastir í Morfís-stílnum. Enn aðrir reyna sitt besta – en það kemur bara allt öfugt út úr þeim, því miður.

Þegar Siv Friðleifsdóttir tekur þetta mál upp í þinginu, segir Össur með svari sínu gera bæði grín að Vigdísi og lítið úr henni, og vill meira að segja koma því á dagskrá forsætisnefndar, þá er ekki hægt að skilja Siv öðru vísi en að henni finnist það ósæmilegt að beita myndmáli eða tala í líkingum og vísunum við fólk sem er ófært um að skilja annan málflutning en þann sem liggur allur á yfirborðinu.

Þetta er auðvitað alveg rétt hjá Siv – vísanir koma að engu gagni nema þegar hvort tveggja er til staðar: annars vegar að vísað sé í sameiginlegan þekkingargrunn og hinsvegar að yfirfærsla eigi sér stað – að viðkomandi sjái hliðstæðurnar milli þess veruleika sem hann er staddur í og þeirra aðstæðna sem vísað er í. Og það er líka rétt hjá Siv að það er ekki beinlínis stórmannlegt að beita mælskubrögðum, þó einföld séu, í samræðum við fólk sem maður veit fyrirfram að hefur ekki nauðsynlegar forsendur til skilnings. Það er náttúrlega bara ljótt.

Ég verð að viðurkenna að mér finnst ótrúlegt að þetta eigi við Vigdísi Hauksdóttur, jafnvel þó bögglist uppi í henni orðatiltækin. En auðvitað er Siv dómbærari á þetta en ég. Hún hefði samt getað látið vera að draga þetta svona fram.

Hins vegar mætti alveg spyrja Össur – sem óneitanlega ber nokkuð hvolpana – varðandi opnun þessarar Evrópustofu, hvort hann hafi bréf upp á það?

Ég er nokkuð viss um að Össur myndi alveg skilja spurninguna – og líka sneiðina sem í henni er fólgin, án þess þó að fara að væla um lítillækkun í sinn garð.

Nú berast af því fregnir að útgefendur símaskrárinnar hafi prentað límmiða, og bjóði hann hverjum sem er, til að hylja forsíðu nýjustu útgáfu þessa vinsælasta alþýðurits í sögu þjóðarinnar. Ég veit varla hvað mér á að finnast um þetta tiltæki – enda veit ég ekki hvaða mynd er á límmiðanum. Af fyrri reynslu af smekkleysi útgefandans ætla ég þó að leyfa mér að hafa allan varann á.

Ekki svo að skilja að þessi límmiði muni, eða gæti með nokkru móti prýtt forsíðu símaskrárinnar á mínu heimili. Því símaskráin okkar er forsíðulaus með öllu.

Þannig er nefnilega mál með vexti að þegar ég fór út á pósthús að sækja eitt eintak af þessu látlausa en nauðsynlega riti, eins og árvisst er að ég geri þegar sá tími rennur upp, blöskraði mér svo fullkomlega að um leið og ég kom inn úr dyrunum með óskapnaðinn reif ég forsíðuna af í einu handtaki og henti henni í ruslið – vel að merkja, í ruslið, ekki endurvinnslutunnuna.

Þegar sýndarmennskan og narcissisminn í þjóðfélaginu er kominn á það stig að símaskráin – segi og skrifa: SÍMASKRÁIN – er orðin vettvangur til að klæmast með sjálfsdýrkunarófögnuðinn og gerviútlitsdýrkunina sem öllu öðru tröllríður, þá er væntanlega síðasta vígið fallið.

Þegar ég sagði vinnufélögunum frá þessu voru þeir að vísu fljótir að finna skýringuna á þessu athæfi mínu: Ég þyldi bara ekki samkeppnina við forsíðumyndina um athygli eiginkonunnar. Og þegar ég hugsaði um það rifjaðist það upp fyrir mér að hún fyrtist nokkuð við þar sem hún horfði á mig tæta í spað glænýja símaskrá! En það var ekki nema örskotsstund sem tírði á glósum vinnufélaganna í huga mér, því mér er það löngu ljóst að hún er ekki, og hefur aldrei verið, ginnkeypt fyrir fábjánahætti af neinu tagi, síst af öllu þeim sem forsíða símaskrárinnar ber með sér.

Það er rétt að taka það fram að þessi gjörningur átti sér stað löngu fyrir tíma nauðganaákæra – og ekki var mér þá heldur kunnugt um hinn göfuga siðaboðskap fyrirmyndarinnar, sem nú hefur verið rifjaður upp ítrekað, um það hvernig eigi helst að koma fram við konur og kenna þeim að haga sér.

En ég bendi sem sagt fólki á það að símaskráin kemur að fullum notum án forsíðu og engin rök eru fyrir þvílíkum aukakostnaði og umhverfisspjöllum eins og prentun og dreifingu þessara límmiða – til að hylja skömmina sem útgefandinn óneitanlega situr uppi með.

Í „gullaldarbókmenntunum“ segir frá því skeiði í Íslandssögunni er hetjur riðu um héruð. Hetjur þessar voru þó næsta lítils virði í sjálfum sér – þær voru aðeins hluti af ættinni – en gátu þó vissulega varpað ljóma á hana með gjörðum sínum. Ættin var kjarni samfélagsins, upphaf og endir alls, en einstaklingurinn eins og hvert annað peð sem mátti missa sín. Sómi ættarinnar var það sem standa þurfti vörð um. Það var gert með oddi og eggju – blóðhefndin – og skipti þá engu hvar niður var borið: alsaklausir og friðsamir gátu til jafns við sökudólga búist við því að skálmareggin væri það síðasta sem ljós augna þeirra nam.

Þeir sem ekki skildu þetta, eða brutu gegn lögmálinu, voru útskúfaðir – útlagar, skógarmenn, vargar í véum – brottrækir úr mannlegu félagi og þurftu að bjarga sér sem villidýr á mörkinni. Til að tryggja eigin velferð var því vissara að halda sig á mottunni og vinna dyggilega að hagsmunum ættarinnar.

Til að víkka samtryggingarkerfið út fyrir mörk ættarinnar stofnuðu menn svo til fóstbræðralags. Óskyldir mynduðu hagsmunatengsl með því að blanda blóði, og hétu því að standa saman út yfir gröf og dauða. Einn fyrir alla og allir fyrir einn! Að þeim samningi gerðum var alveg sama hvaða vitleysu eða ódæði einn gerðist sekur um – þegar vel lá við höggi – aðrir sátu uppi með sameiginlega ábyrgð – og því eins gott að verja gjörninginn með öllum tiltækum meðulum.

Í nútímanum má enn sjá glögg merki þessara eldfornu félagslegu grunnstoða samfélagsins.

Allir Íslendingar þekkja þess dæmi að fremur sé farið eftir ættartengslum en hæfni við ráðningar, og er þá alveg sama hvort um er að ræða störf í einkageiranum eða embætti innan stjórnsýslunnar. Þessi hagsmunagæsla hefur á vorum tímum víkkað út í hóp vina og kunningja. Gamla ættarsamfélagið er nú „kunningjasamfélag“.

Og skýrustu dæmin um fóstbræðralag nútímans er að finna í stjórnmálaflokkum. Þar eru flestir á sömu forsendum og forfeðurnir í fóstbræðralagi – hafa látið múra sig þar inni fyrir lífstíð: Einn fyrir alla og allir fyrir einn! Hinir innmúruðu þjappa sér saman um sameiginlega hagsmuni hvað sem á dynur, og því þéttar sem vitleysan og spillingin er meiri.

Þessi árátta hefur dafnað og blómstrað á gjörvöllu skeiði helmingaskiptaflokkanna. Sú nafngift – helmingaskiptaflokkarnir – segir eiginlega allt sem segja þarf. Að „vel meinandi fólk“ skuli leggja nafn sitt og trúnað við slíkan félagsskap er með fullkomnum ólíkindum – og verður ekki skýrt nema með því að fólk gangi undir einhverskonar jarðarmen, í anda fóstbræðralagsins til forna.

Í skjóli helmingaskiptaflokkanna hefur þannig þróast hér á landi það sem einn hinna innmúruðu kallaði réttnefninu „ógeðslegt þjóðfélag“.

Margskonar spillingar- og hneykslismál sem komið hafa upp á yfirborðið undanfarið ættu því engum að koma á óvart. Nýleg dæmi: Einhver óþverri var látinn renna með frárennslinu út í Eyjafjörð frá verksmiðju einni á Akureyri. Þungmálmamengaður áburður seldur bændum í tonnavís. Sorpbrennslur látnar spúa eitri yfir heilu byggðarlögin. Iðnaðarsaltið. Brjóstapúðarnir. Fjármála- og bankahneykslið!

Þegar spillingin er dregin fram í dagsljósið eru svörin þau, að þetta hafi nú allt verið vitað, en ekki talið taka því að skrúfa fyrir kranann, því þetta hafi viðgengist svo lengi! – og menn verði nú að fá að koma út birgðunum sínum! Lofað svo að gera þetta ekki aftur. Og varla þarf, í þessu samhengi, að rifja upp einu sinni enn stjórnvisku þeirra pólitíkusa sem færðu bankana í hendur reynslulausum gapuxum, vængstýfðu allt eftirlit með banka- og fjármálakerfinu, og lögðu svo niður þær stofnanir sem voguðu sér að benda á hættumerki eða bresti í ríkisfjármálastjórn þessara stórsnillinga?

Borin von er að þetta gamla, rotna kerfi geti tekið á málum af myndugleik, ekki fyrr en eftir langan tíma. „Jón í eftirlitinu“ er líklegast tengdur „Pétri verksmiðjustjóra“ eða „Gunnari sölumanni“, þó ekki væri nema að hann sé frændi Guðmundar sem er giftur Guðrúnu, dótturdóttur Jóhannesar langömmubróður Dísu, sem átti heima á númar 7, beint á móti Pétri sjálfum þegar hann var að alast upp um miðja síðustu öld. Eða að báðir eru múraðir inni – í sama sauðahúsinu! Nema hvort tveggja sé.

Það jákvæða við stöðuna er að helmingaskiptaflokkarnir hafa verið svældir út úr stjórnarráðinu. Í kjölfarið hefur sem betur fer allt fyrrnefnt – og ýmislegt fleira – komið fram í dagsljósið, þangað sem verður að draga það.

Og fráleitt er að við höfum sopið allt kálið. Hver fréttin af þessum toga mun reka aðra í fjölmiðlunum næstu misserin og árin, áður en öll kurl verða komin til grafar – því lengi lifir í gömlum glæðum.

Framsóknarmenn, með þingmanninn Gunnar Braga í fararbroddi, hafa kvartað hástöfum undanfarið yfir því að þeir séu sniðgengnir í fjölmiðlum – aðallega undan RÚV, skilst mér. Gunnar hafi t.d. bara ekkert verið kallaður í Kastljósið og aðrir sniðgengnir líka. Þetta er auðvitað bagalegt, ekki síst eins og fjölmiðlun mun vera háttað nú til dags – bara ein stöð með eina rás – og möguleikarnir því litlir að koma sér á framfæri.

Enginn sækir sennilega heldur lummufundina hjá flokknum á laugardögum, þrátt fyrir Klingenberg og fleira áhugavert. Spurning hvort flokkurinn ætti ekki frekar að bjóða upp á glímusýningu og fánahyllingu til að draga að fólk?

Ég verð í hreinskilni sagt að lýsa yfir stuðningi við þessar umkvartanir Framsóknarmanna. Ég held að það yrði mjög jákvætt fyrir land og þjóð ef Framsóknarmenn væru sem mest í fjölmiðlum, ríkisútvarpinu sem öðrum. Því meira sem þjóðin fær af svo góðu, því betra.

Og megi frábærum þáttum málfarsfulltrúa þingflokksins fjölga sem mest í fjölmiðlum. Ég legg til að RÚV endursýni þá í hverri viku á besta tíma, t.d. í staðinn fyrir Landann eða aðra slíka „ömurlega“ þætti.

„Þetta eru gömul vísindi“, eða: „Þetta eru nú einhver ný vísindi“, segja menn við réttu tækifærin, gjarnan þegar þeim blöskra einhverjar fullyrðingar samborgara sinna, sem þeir eru ósammála. Og öll vitum við að „vísindin efla alla dáð“, eða er það ekki, annars?

Lengi hefur tíðkast að nota „blessuð vísindin“ sér í hag í rökræðum eða í auglýsingaskyni. Frasinn „vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að…“ er alþekktur. Því miður er það undir hælinn lagt hvort að baki slíkum fullyrðingum eru nokkur vísindi yfirleitt – en tilgangurinn er að varan, eða rökin, fái á sig gæðastimpil. Og óþarflega oft virðist tilgangurinn helga meðalið.

Í þjóðmálaumræðunni, ekki síst stórpólitískum dægurmálaþrætum, er vísindunum slegið milli póla eins og borðtenniskúlu. Annað hvort eru „engar eða ónógar vísindarannsóknir að baki“ eða þær eru dregnar stórlega í efa, séu þær til staðar, og vísindamennirnir sakaðir um að vera málaliðar (og þar með engir vísindamenn) í pólitískum hráskinnsleik.

Þetta kannast allir við í umræðunni um náttúrvernd og virkjanir. Sú undarlega lenska hefur t.d. verið viðhöfð hér á landi að láta framkvæmdaaðilana sjálfa sjá um umhverfismat, eins fjarstæðukennt og það nú er, þegar málið er hugsað. Megin stefin í þessari umræðu undanfarna áratugi hafa verið þau að náttúrverndarsinnar hafa kvartað yfir skorti á vísindum að baki ákvörðunum en virkjana- og stóriðjusinnar hafa heldur amast við vísindum, talið þau óþarfa vesen sem tefji bara framgang „nauðsynlegra framfara“.

Gott ef Samtök atvinnulífsins hafa ekki verið á þeirri skoðun að Umhverfisráðuneytið sé óþarft með öllu, m.a. af þessum sökum. Það gæti nefnilega farið fram á að lagst yrði í dýrar og tafsamar rannsóknir, sem skipta ekki máli þegar upp er staðið, því það átti nefnilega að virkja hvort sem er.

Ásmundur Einar Daðason hefur nú um stundir mestar áhyggjur af því hvort friðun fuglategunda hér við land tengist umsókn um inngöngu í Evrópusambandið, en hefur litlar áhyggjur af því hvort viðkomandi tegundir eru raunverulega í hættu, með eða án ESB-tilskipunar, á meðan umhverfisráðherra segir að „mælingar sýni að fækkað hafi í stofnunum“ (væntanlega vísindalegar mælingar?). Ásmundur Einar hefur nefnilega þá lífssýn að fuglategundir eigi að deyja út samkvæmt alíslenskri reglugerð, fyrr en að þær bjargist fyrir tilstilli reglugerða frá ESB.

Og náttúruverndarmenn eiga það líka á hættu að taka „vísindin“ í sína þjónustu, án þess að séð verði að óyggjandi rannsóknir liggi þar að baki. Þannig telur t.d. Orri Vigfússon að 80-90% villta laxagöngustofnsins í Þjórsá gæti verið í hættu ef áin yrði virkjuð hér niðri í byggð. Hvaðan fær hann þær tölur?

Fiskifræðingar halda því fram, með ágætum rökum að því er séð verður með leikmannsaugum, að virkjun í Ölfusá við Selfoss muni valda umtalsverðu tjóni á laxastofni Ölfusár-Hvítár ef mótvægisaðgerðir virka ekki eins og til er ætlast. Virkjunarsinnum er hinsvegar hætt við því að miða málflutning sinn við það að mótvægisaðgerðir virki 100%, og vitna svo í verkfræðileg vísindi því til staðfestingar.

Í sjávarútveginum er stöðugt deilt um vísindin. Hafrannsóknarstofnun leggur fram tillögur um veiðiheimildir, byggðar á vísindarannsóknum sínum á stofnstærðum. Í hvert sinn má ganga að því vísu að útgerðarmenn, skipstjórar eða trillukarlar rífi í sundur á sér andlitið, inni í stofum landsmanna, í heilagri vandlætingu yfir „þessum fávitum með prófgráðurnar“ sem ekkert viti í sinn haus, það sé allur sjór morandi í fiski, það sjái allir vitibornir menn með barnaskólapróf!

Náttúran og vísindin hafa lengst af mátt sín lítils fyrir sérhagsmunum. LÍÚ hefur að mestu ráðið því sem það hefur viljað ráða í sjávarútvegsráðuneytinu, og því er von að sambandinu finnist slitið úr sér hjartað þegar minnst er á að færa auðlindanýtinguna yfir í umhverfisráðuneytið – ráðuneyti sem því finnst helst að leggja ætti af, enda samgöngur víst ekki jafn greiðar þangað inn. Það sama gildir um Samtök iðnaðarins og Bændasamtökin varðandi þeirra málaflokka. Á tímum Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins (sem sagt nánast allan lýðveldistímann) voru svo ljómandi greiðar leiðir fyrir þessi hagsmunasamtök inn í „sín ráðuneyti“.

Með nýjum stjórnvöldum fer þetta þó vonandi að breytast.

Því er þó ekki alveg að treysta, eins og Pawel Bartoszek bendir á í frábærri grein í Fréttablaðinu í dag, um afleitan ráðherraferil Jóns Bjarnasonar.

Skúli Helgason skrifar í dag grein á dv.is þar sem hann fer yfir horfurnar, helstu verkefnin á næstu misserum sem breytt ríkisstjórn muni taka á. „Hinar bráðu björgunaraðgerðir vegna bankahrunsins eru komnar vel á veg, tekist hefur að lækka fjárlagahallann um 170 milljarða frá hruni, spara með því 17 milljarða í vaxtakostnað, hagvöxtur er hafinn á ný og meiri en víðast hvar í Evrópu og almenningur sér nú fram á betri tíð með auknum kaupmætti, lægri skattbyrði og verðbólgu sem stefnir í að verða nærri verðbólgumarkmiði Seðlabankans (2,5%) á síðari hluta ársins“, segir Skúli, nokkuð kokhraustur.

Í ljósi þessa telur Skúli að komið sé að vatnaskilum í starfi ríkisstjórnarinnar, sem geti nú farið að líta upp úr mokstrinum, á nánasta umhverfi í kringum sig. Hann segir „mesta þjóðþrifaverkefnið að tryggja nýja skipan auðlindamála“ þar sem allt er „undir, fiskur, orka og land auk þeirra auðlinda sem kunna að verða nýttar í framtíðinni“.

Ekki er ég jafn sannfærður og Skúli, um sýn almennings á betri tíð með auknum kaupmætti og lægri skattbyrði. Ég held einmitt að „almenningur“ sjái alls ekki fram á betri tíð og allra síst lægri skattbyrði. Það hefur stjórninni tekist á eigin spýtur með gjörðum sínum og þar að auki hefur valdaklíku landsins, stjórnarandstöðunni og „aðilum vinnumarkaðarins“ alveg tekist að kaffæra Skúla og félaga í umræðunni. Nánast daglega dynja á fólki fréttir af auknum álögum og núna um áramótin hellast þær enn yfir – sem aldrei fyrr.

Ég er hræddur um að fréttir af reikningnum sem fólk mun fá sendan ef það bruðlast við að „panta sjúkrabílinn“, og aðrar fréttir í sama stíl, veki meiri athygli hjá almenningi en einhver þokukennd loforð um betri tíð með blóm í haga.

Ríkisstjórnin og stuðningsmenn hennar á þingi verða í sameiningu að átta sig á því, þrátt fyrir mikið langlundargeð margra kjósenda og skilning á þeim aðstæðum sem við er að glíma, að öllu siðlegu fólki svíður það óréttlæti sem við blasir varðandi skuldastöðuna -já alveg inn að kviku. Mér kemur á óvart ef fólk sættir sig við að sitja uppi með stökkbreyttar skuldir til eilífðarnóns. Við erum mörg tilbúin að bíða meðan verstu skítverkin eru unnin, en fyrst nú er komið að vatnaskilum, er þá ekki eimitt kominn tími á eitthvert lágmarks réttlæti?

Skúli hittir alveg í liðinn þegar hann segir: „Það er algjört forgangsverkefni á árinu 2012 að tryggja samræmda auðlindastefnu […] sem tryggi þjóðarbúinu eðlilegar tekjur af allri nýtingu sameiginlegra auðlinda þjóðarinnar“. Því miður finnst manni horfurnar hvað þetta varðar ekki vera björgulegar. Ekkert annað blasir við almenningi en að hver höndin sé uppi á móti annarri í stjórnarflokkunum, ekkert samkomulag um breytingar á kvótakerfinu muni nást, og útgerðarauðvaldið fari með fullkominn sigur af hólmi – hlakki yfir bráð sinni eins og sá ránfugl sem það er. En ef stjórnarliðið heykist á þessu, þá verður það grafskriftin þess.

Nú stendur upp á Skúla, því ég hef þrátt fyrir allt nokkra trú á honum, að sigla þessu máli í höfn.

Við lestur fyrirsagnarinnar á tilvitnaðri grein detta manni strax í hug hin fleygu orð Vésteins, úr Gísla sögu Súrssonar: „Nú falla öll vötn til Dýrafjarðar“.

Öll vötn íslensks almennings falla nú til dýra fjarðar. Ef komið er að vatnaskilum, hvert munu þau falla héðan í frá?

Nú stendur íslenska valdaklíkan fyrir harðvítugu áróðursstríði og stöðugum skæruhernaði til að fegra eigin hlut – og endurrita söguna sér í hag. Til þess hefur hún heilt dagblað og fleiri smámiðla, bæði net-, prent- og ljósvakamiðla. Þórður Snær Júlíusson fer ágætlega, í grein í Fréttablaðinu í dag, yfir áróðurstækni lögmanna „hinna miklu íslensku efnahagsundra“ sem eru til rannsóknar vegna ætlaðra efnahagsbrota og segir meðal annars: „Flestir þeirra hafa stórar hugmyndir um eigið ágæti, sumir virðast beinleiðis upplifa sig sem einhvers konar hálfguði, og sjálfsmynd þeirra er beintengd við það sem þeir gerðu á hinum fölsku uppgangstímum“. Þetta sama var tekið til umfjöllunar í pistli hér á síðunni á Þorláksmessu.

En þessar lýsingar eiga ekki aðeins við efnahagsundrin. Þær passa nákvæmlega við á öllum sviðum. Skýrast kemur þetta fram, annars vegar þar sem LÍÚ hamast við að verja hagsmuni stórútgerðarmanna og reynir að telja fólki trú um að allt fari á hausinn ef útgerðin greiddi sanngjarna rentu fyrir aðgang að fiskimiðunum, þyrfti að greiða fyrir hráefnið eins og aðrir atvinnurekendur. Hinsvegar í stjórnmálunum þar sem Sjálfstæðisflokkurinn hamast í fullkomnu æðiskasti við að breiða yfir eigin skít og velta eigin ábyrgð yfir á aðra.

Þetta er aðferðafræði sem flokkurinn hefur notað árum og áratugum saman. Ef þeir lenda í minnihluta einhvers staðar, á þingi, í sveitarstjórnum eða hvar sem er, haga fulltrúar hans sér eins og þeir einir séu réttbornir til valda. Þar er lifandi komin „hálfguðahugmyndin“ sem Þórður nefnir og eftirfarandi lýsing Þórðar á fullkomlega við atferli sjálfstæðismanna þegar þeir lenda í aftursætinu: „Oftast eyða þeir reyndar mestu púðri í að upplýsa hversu léleg rannsóknarskýrslan sé, hversu illa gefnir rannsakendur þeirra séu og hversu illa gefinn fréttamaðurinn sé…“. Ef skipt er út úr tilvitnuninni rannsóknarskýrslunni, rannsakendum og fréttamanninum fyrir það sem á við á hverjum stað og tíma, þá er þetta mynstrið.

Svona er haldið áfram og áfram og áfram endalaust. Allt þar til flokkurinn kemst aftur til valda. Þá er farið að tala fjálglega um siðareglur, heiðarlega umræðu, samstarf og samvinnu. Og hneykslast ógurlega á allri gagnrýni: íbúarnir eigi annað og betra skilið!

Það er alveg gargandi snilld að fylgjast með þessu kjaftæði.

Baldur Guðlaugsson, fyrrverandi ráðuneytisstjóri í fjármálaráðunetyinu, var í apríl sl. dæmdur í tveggja ára fangelsi fyrir innherjasvik. Nú er mál hans til meðferðar í hæstarétti. Lögmaður Baldurs hefur sett fram þær kröfur, til vara, að fjölmiðlaumfjöllun um málið komi til refsilækkunar, verði sakfellingin staðfest í hæstarétti, enda geti engin refsing staðist samanburð við vítisloga íslenskrar fjölmiðlaumfjöllunar. Gekk umfjöllunin víst svo langt að hinn dæmdi ráðuneytisstjóri missti vinnuna!

Þetta ætti sérstakur saksóknari að láta sér að kenningu verða í sínum störfum. Það gengur náttúrulega ekki að menn sem kunna að verða dæmdir fyrir að leiðast óvart út í innherjasvik, vafningafléttur eða stórfelld bankarán ef út í það er farið, missi að auki vinnuna. Þetta var nú einu sinni það sem allir „okkar bestu menn“ voru að gera og, drifnir áfram af forseta vorum, nýttu snilli sína á þessum sviðum til að bera „hróður“ fósturjarðarinnar út um heiminn.

Þó það hafi auðvitað verið sjálfsagt að fjölmiðlarnir segðu frá hinum miklu sigrum víkingaferðanna, og flytu með í einkaþotunum til að spara tíma og aukaferðir, er engin ástæða fyrir þá að vera endalaust að horfa um öxl og velta sér upp úr einhverjum hlutum sem gætu hafa farið úrskeiðis í fortíðinni – enda það allt saman náttúrulega aðstæðum á erlendum mörkuðum að kenna en ekki „strákunum okkar“.

„Strákarnir okkar“ eiga nefnilega heiður skilinn fyrir að koma okkur hér á þessum útnára rækilega á heimskortið og í stað þess að láta fjölmiðla komast upp með að hrekja þá úr vinnunni með ósanngjarnri umfjöllun væri nær að forsetinn hóaði þeim saman á Bessastaði milli jóla og nýárs og hengdi í þá fálkaorðuna.

Allir muna hvað það var gaman á Bessastöðum, hjá forsetanum og silfurstrákunum, eftir ÓL í Peking. Nú er lag að heiðra „gullstrákana“ líka, Baldur og þá hina.

Undarlega hljótt hefur lengst af verið um áform bæjarstjórnarmeirihlutans í Árborg að stífla Ölfusá við túngarðinn ofan við byggðina á Selfossi og veita henni úr farvegi sínum, í jarðgöngum eða skurði, nánast í gegnum byggðina „utan ár“. Upplýsingar um þennan gjörning eru bæði loðnar og af skornum skammti, ekki síst í því ljósi að hér hafa ekki fyrr verið settar fram hugmyndir sem gætu haft jafn öfgafull, skaðleg áhrif á bæði lífríki og efnahag á svæðinu.

Náttúruvættið

Ölfusá, þar sem hún beljar í gegnum Selfoss, um gjána, Básinn og áfram niður flúðirnar norðan gömlu Selfossbæjanna, er hjartsláttur þessa byggðarlags. Fram kemur í grein eftir fiskifræðingana Sigurð Guðjónsson og Magnús Jóhannsson í héraðsblaðinu Dagskránni í gær að meðalrennsli Ölfusár, þessa vatnsmesta fljóts á Íslandi, sé 400m³ á sekúndu en ef af virkjanaáformum yrði myndu seitla undir brúna 15m³/s (eitthvað meira í vatnavöxtum). Ef áin yrði aflífuð með svo brútal hætti sem núverandi bæjarstjórnarmeirihluti áformar er þar með grundvellinum kippt undan sjálfsmynd þeirra sem lifað hafa og hrærst í félagi við hana um aldir. Kynslóðir sem yxu upp þaðan í frá, við hjal í svo hlægilegri sprænu, yrðu eitthvert allt annað fólk en það sem alið hefur manninn á bökkum þessa eins merkasta náttúruvættis landsins fram undir þetta.

Áhrif á lífríkið

Í grein þeirra Magnúsar og Sigurðar kemur fram að á vatnasvæði Ölfusár-Hvítár „lifa allar þær fiskitegundir sem finnast í fersku vatni á Íslandi“. Af þessum fiskstofnum eru umtalsverðar nytjar og er veiðistofn laxa í ám á vatnasvæðinu einn sá stærsti á landinu. Veiðin er umtalsverð, bæði í net og á stöng og geta stangardagar í laxveiði orðið á bilinu 8000 til 9.500 á ári en í silungsveiði yfir 18.000. „Laxastofnar Ölfusár-Hvítár hafa umtalsverða þýðingu á landsvísu en á árinu 2010 var laxveiðin þar um 18% af allri veiði í ám með náttúrulegum laxi á landinu og er jafnframt umtalsverður hluti af fjölda laxa í afla við Norður-Atlantshaf“, segja fiskifræðingarnir, og ennfremur að virkjunin muni valda „umtalsverðu tjóni ef mótvægisaðgerðir eru ekki gerðar eða ef þær virka ekki eins og til er ætlast“. Það muni þýða „endalok þeirra göngufiskstofna sem eru ofan [fyrirhugaðrar] stíflu“, hvorki meira né minna. Hver vill taka þá áhættu – og ábyrgð á slíku hryðjuverki?

Tilfinningasemi, efnahagsleg afkoma og náttúruvá

Allir sem vilja, sjá að hér er ekki aðeins um að tefla „einhverja fiska“ eða tilfinningasemi íbúa í nágrenni virkjunar, heldur einnig stórkostlega efnahagslega hagsmuni, bæði vegna sölu veiðileyfa og ekki síður afleiddra áhrifa á ferðaþjónustu og afkomu íbúa meira og minna upp um alla Árnessýslu. Hér er líka um að tefla Sogið, Stóru-Laxá, Tungufljót og Brúará, svo aðeins nokkrar stærri árnar séu nefndar, og að auki veiðivötnin Hestvatn, Apavatn og Laugarvatn.

Fyrir utan það sem hér hefur verið nefnt þarf að hafa í huga að Ölfusá og Hvítá eru „mestu flóðaár landsins“ og í þeim „urðu hlaup árin 1929, 1939, 1975, 1980 og 1999“ ef aðeins er litið til síðustu aldar. Enginn veit hver áhrif stíflu við Efri-Laugardælaeyju yrðu á marflatan Flóann í hamfara- eða krapaflóði. Erfitt er að meta hættuna þar sem allar hugmyndir bæjarstjórnarmeirihlutans um framkvæmdina eru þokukenndar og óljósar, það skal bara virkja! Helst virðist eiga að reiða sig á, til að bjarga fiskstofnum, „fiskivænar túrbínur“, sem hafa verið kjaftaðar upp í blöðum, en virðast reyndar ekki vera til nema sem líkön á teikniborðum tilraunastofa einhversstaðar úti í hinum stóra heimi.

Ekki einkamál meirihlutans

Til að réttlæta náttúruspjöllin hefur bæjarstjórnarmeirihlutanum tekist að reikna sig upp í hundruð milljóna hagnað og hundruð starfa. En þrátt fyrir öll reiknilíkön eru þessi ósköp ekki einkamál fimm meirihlutafulltrúa í bæjarstjórn Árborgar. Þetta var ekki stefnumál neins flokks fyrir síðustu kosningar í sveitarfélaginu og því hafa fulltrúar Sjálfstæðisflokksins um þetta ekkert umboð frá kjósendum sínum, né öðrum íbúum. Að ekki sé talað um aðra Árnesinga, sem málið varðar ekki síður en Selfyssinga. Hér eru nefnilega líka í hættu hundruð milljóna og hundruð starfa ef fiskistofnar hrynja.

Fordæmi Hvergerðinga

Bæjarstjórn Hveragerðis setti eftirtektarvert fordæmi með því að berjast samhent og einhuga gegn virkjunum í sínum bakgarði, og kom þannig í veg fyrir eyðileggingu ómetanlegra náttúruperla. Hvergerðingar mátu dýrgripi sína meira en allt það gull sem reiknimeistarar töldu sig geta borað upp úr iðrum jarðar. Hafi þeir þökk fyrir.

Geta ekki Ölfusá og Hvítá bara fengið að vera í friði fyrir virkjunum, eins og hinir fögru „reykja“dalir ofan Hveragerðis? Má ekki friða þetta vatnasvæði og einbeita sér að enn öflugri uppbyggingu veiðistofnanna, sem gætu skilað mun meiri arði en þeir nú gera, í stað þess að stefna þeim í voða?

Fordæmi Hvergerðinga hrópar á meirihlutafulltrúa í bæjarstjórn Árborgar, sem eru einangraðir í afstöðu sinni til málsins: „Hættið þessari vitleysu strax“.

(Pistillinn er að stofni til grein eftir undirritaðan sem birtist í Dagskránni – Fréttablaði Suðurlands 17. mars 2011).

Það var rétt fyrstu áratugina eftir að goðaveldinu hafði verið komið á fót á Íslandi sem hægt var að tala um einhverskonar valdajafnvægi í landinu. Fljótlega fóru menn að sölsa undir sig goðorð hægri vinstri og smám saman heilu og hálfu landshlutana. Fyrstu áratugina drápu menn hverjir aðra sem sagt í „friði og spekt“ hér á landi, alveg í anda þeirra félagslegu norma sem þá voru í gildi.

En þegar komið var fram á 12. öld, að ekki sé talað um þá 13. – sjálfa Sturlungaöldina – var valdastéttin, höfðingjarnir, farin að drösla fátækum bændum og friðsömum hundruðum saman með sér yfir fjöll og firnindi út í dauða eða örkuml, frá búum sínum og lífsbjörg, til að fyrirkoma með grjótkasti, ryðjárni eða eldi einhverju fólki í öðrum landshlutum, langflestu alsaklausu, í stjórnlausri valdagræðgi sinni. Skipti þá engu hver fyrir varð.

Þetta voru athafnamenn þeirra tíma og sýnist eðli þeirra og innræti lítið hafa breyst – eiginleg mannvíg hafa að vísu lagst af að mestu með „nútímalegri“ siðferðisgildum og félagslegum normum, en óeiginleg aukist að sama skapi.

Eins og öllum er kunnugt leiddi græðgi íslenskra athafnamanna til valdatöku Noregskonungs á Íslandi á síðari hluta 13. aldar, enda kunnu Íslendingar ekki fótum sínum forráð, þeir sáust ekki fyrir og voru ófærir um að búa hjálparlausir í eigin landi. Valdastéttin var þá, eins og nú, algerlega stjórnlaus í græðgi sinni og siðblindu. Er það nokkuð kunnuglegt nútímamönnum?

Næst dregur til tíðinda hér á landi við siðaskiptin um miðja 16. öld. Þá hefur Danakóngur tekið við af þeim norska og sér leik á borði, eins og konungsvaldið víðast um norðan- og vestanverða Evrópu, að efla völd sín með því að yfirtaka eignir og auð kirkjunnar.

Þeirri söguskoðun hefur verið haldið á lofti æ síðan að Danir hafi verið hinir verstu óþokkar, hafi kúgað Íslendinga öldum saman og nánast murkað úr þjóðinni lífið á tímabili. Auðvitað má tilfæra dæmi um skepnuskap einhverra danskra kaupmanna gagnvart „viðskiptavinum“ sínum úr hópi íslenskra alþýðumanna – og engin ástæða til að fegra þá sögu.

Hins vegar vita það líka allir sem vita vilja að umfangsmikilli og skipulegri sögufölsun hefur verið beitt allar götur síðan þegar fjallað er um nýlendutímann. Staðreyndin er sú að a.m.k. tvennt annað hafði afdrifaríkari afleiðingar fyrir örlög íslensku þjóðarinnar en dönsk nýlendukúgun.

Í fyrsta lagi náttúruleg óáran. Á 17. og 18. öld snarkólnaði nefnilega í veðri svo allar aðstæður til þess sjálfsþurftarbúskapar til lands og sjávar sem hér var stundaður versnuðu mjög, urðu næstum óbærilegar. Á sama tíma, í kjölfar hungurs og vosbúðar, riðu yfir farsóttir, t.d. stóra-bóla í upphafi 18. aldar sem lagði heilu sveitirnar í gröfina, aðallega yngra, vinnufært fólk en hlífði frekar örvasa gamalmennum. Ofan á þetta bættust náttúruhamfarir, stórkostlegustu náttúruhamfarir á sögulegum tíma, sem eru Skaftáreldar og meðfylgjandi móðuharðindi. Að öllu þessu yfirgengnu tírði varla nokkur logi á örmjóu og veikburða þjóðarskarinu – og minnstu mátti muna að tíran slokknaði fyrir fullt og fast.

Í öðru lagi reyndist íslenska valdastéttin landslýð mun skeinuhættari en danskir yfirboðarar. Heimilislausum örvæntingarlýð var fyrir litlar eða engar sakir smalað, eins og sauðfé til slátrunar, ýmist til brennslu, drekkingar, hýðingar, afhausunar eða um borð í haustskip á Brimarhólm – hvaðan enginn sem inn fór kom út aftur öðruvísi en í láréttri stöðu. Svívirðileg og grimmúðleg meðferð þessarar fámennu íslensku valdaklíku á sárafátækum og bjargarlausum löndum sínum hefur markvisst verið þögguð í gegnum aldirnar – en Dönum kennt um allt saman.

Í stuttu máli hefur ekkert breyst á Íslandi síðan. Tiltölulega fámenn valdaklíka ræður enn og gín hér yfir öllu, og eftir að hafa tryggt einkaafnot sín af helstu auðlindum og gæðum landsins með aðstoð stjórnmálaflokka og valdamikilla stjórnmálamanna sem hún hefur á sínum snærum, virðist henni líka ætla að takast að koma í veg fyrir það með yfirgangi og fjölmiðlaofbeldi að réttkjörin stjórnvöld þori að gera alvöru úr þeim loforðum sínum, sem þau voru kosin út á, að tryggja þjóðinni, eigendum ríkissjóðs, yfirráð og arðinn af eigin auðlindum sem ætti með réttu að leggja grunninn að því velferðarsamfélagi sem við flest viljum búa í.

Íslensku valdaklíkunni hefur tekist að senda lungann úr eigin þjóð, með haustskipi árið 2008, á fjárhagslegan Brimarhólm, í ævilangt skuldafangelsi, og eru helst áhöld um það hvort einhverjum tekst að bjarga börnum sínum og afkomendum frá því að taka við byrðunum þegar þrælavistinni hérna megin grafar lýkur. „Vont er þeirra ranglæti, verra er þeirra réttlæti“.

Það kemur engum á óvart að fulltrúar valdaklíkunnar skuli berjast fyrir eigin völdum, og beita til þess öllum meðulum. En það er sorglegt að enn skuli finnast fólk – jafnvel ungt, menntað fólk – sem finnst sér það skyldast að taka upp hanskann fyrir þennan ömurlega málstað, heldur jafnvel bláeygt að með því sé það að verja „frelsi einstaklingsins“, eins mikil öfugmæli og það nú eru. Frelsi einstaklingsins er að finna einhvers staðar allt annars staðar en í stjórnmálaflokkum sem eru fyrst og fremst hagsmunasamtök íslenskrar valdaklíku. Það væri t.d. miklu nær að leita að því í eigin huga.

Og enn sorglegra er að þeir sem sjálfir telja sig jafnaðarmenn skuli ætla að láta kúga sig til að gefast upp á verkefni sínu, að skapa hér réttlátara samfélag, og hreyfa hvorki legg né lið til að aflétta drápsklyfjunum af fólki.

Að ekki sé talað um þá sem engin leið er að hafa neitt samstarf við, en þykjast standa lengst til vinstri í stjórnmálum, og uppblásnir af gamalli, misskilinni hugsjónabaráttu syngja Internationalinn, „Alþjóðasöng verkalýðsins“, sem mun, samkvæmt textanum, „tengja strönd við strönd“. Ekkert er fjær þessum íslensku vinstrimönnum, þó þeir syngi það fullum hálsi á tyllidögum, en að tengja strönd við strönd. Þeir munu halda áfram að „sá í akur óvinar síns“ um ókomna tíð, þar til gamla valdaklíkan er aftur komin á „sinn stað“, og una svo til eilífðar undir hennar kúgun, í fullkominni einangrun frá öðrum ströndum.

„Guð blessi Ísland“.